Κώστας Μουντάκης

(1926-1991)

a.k.a. Μουντόκωστας [Mountokostas] was born at Alfa, Mylopotamos, Crete, Greece in 10 February 1926 he was a Cretan traditional artist [Cretan Lyre, Singer, Composer, Lyricist] Father to Μάνος Μουντάκης

He popularized the traditional music of the island of Crete, primarily with the lyra, the bowed string instrument of Crete and most popular surviving form of the medieval Byzantine lyra. His parents came from the village Kallikratis in Sfakia, Crete. His older brother Nikistratos was playing the lira and so did Mitsos Kaffatos - one of the best musicians in Rethymno at that time - who was to become Kostas’ tutor.

When the German military occupation of Crete started, Kostas Mountakis was 15 years old. In those days, he played his lira and sang at the village coffee shop, and later at wedding receptions.

In 1952, Kostas Mountakis participated for the first time in an album recording when he accompanied Stelios Koutsourelis at the song “Arpaxsa kai Baildisa”. In 1954, he recorded his first personal album accompanied by the Koutsourelis brothers with the all time classics “De thelo stin kardia”, “O pramateutis”, “O argaleios”, “Milonades kai mazoxtres”, “Sto stadio pou m’efere”, “Rethemniane mou kantife”, “Harami sou”, Erotokritos”, “Kritikos Gamos”, “H mahi tis Kritis”, “O thanatos tou lirari”. These songs are a small sample of his music.

Kostas Mountakis played an important and vital role to the popularization of the lira as well as to the formation of its teaching methods. His overall contribution to the musical tradition of Crete is very important.
He died in 31 January 1991

"Να κάτεβώ εις την Αλφά, τον άγιασμένο τόπο - γέννησε το Μουντόκωστα, ξεθέρι των αθρώπω"

Ο Κώστας Μουντάκης ήταν κρητικός λυράρης. Θεωρείται μαζί με το Νίκο Ξυλούρη και το Θανάση Σκορδαλό, ως ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς λυράρηδες της Κρήτης. Γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1926 στο χωριό Αλφά της επαρχίας Μυλοποτάμου που υπάγεται σήμερα στο δήμο Γεροποτάμου. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τον Καλλικράτη Σφακίων. Έμεινε ορφανός από πατέρα μόλις τρεις μήνες μετά τη γέννησή του. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο το 1938, συνέχισε στο ημιγυμνάσιο του Πανόρμου, αλλά λόγω οικονομικών δυσκολιών της πολύτεκνης οικογένειας του αναγκάζεται να διακόψει τις σπουδές του.

Η αγάπη του για τη λύρα φάνηκε από πολύ νωρίς. Την πρώτη του λύρα την απέκτησε το 1943, αφού έδωσε ένα αρνί και πέντε οκάδες τυρί. Για να βγάλει τα προς το ζειν δούλεψε μαζί με έναν πλανόδιο μικροπωλητή, από αυτή την εμπειρία του ο Μουντάκης αργότερα έγραψε ένα από τα σημαντικότερα τραγούδια του τον Πραματευτή. Εκείνη την εποχή το Ρέθυμνο ήταν το επίκεντρο της κρητικής μουσικής, όπου μεσουρανούσαν ο Ανδρέας Ροδινός, ο Μπαξεβάνης, ο Στέλιος Φουσταλιέρης, ο Αντώνης Καρεκλάς, ο Βασίλης Καλαϊτζάκης και πολλοί άλλοι λυράρηδες εκείνης της εποχής.

Ο Κώστας Μουντάκης κατετάγη στη χωροφυλακή το 1948. Υπηρέτησε στα Χανιά, στα Σφακιά και στην Αθήνα. Την περίοδο από το 1950 μέχρι το 1952, είχε αποσπαστεί στο ιδιαίτερο γραφείο του Σοφοκλή Βενιζέλου. Αργότερα παραιτείται και αναγκάζεται να εργαστεί στο Εργοστάσιο Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα για 16 ολόκληρα χρόνια.

Παράλληλα προσπαθεί να προωθήσει την κρητική μουσική μέσω της ραδιοφωνίας που είχε τη μεγάλη δύναμη στην προβολή της παραδοσιακής μουσικής κάτω από την άγρυπνη επίβλεψη του Σίμωνα Καρά. Περνάει από την <<αυστηρή>> κριτική επιτροπή του Ε.Ι.Ρ. (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) και μαζί με τον Βυζιργιάννη στο λαούτο αρχίζουν εκπομπές στο πρόγραμμα του Σίμωνα Καρά[1], προβάλλοντάς την κρητική μουσική στο πανελλήνιο.

Σε συνεργασία με τον Στέλιο Κουτσουρέλη, πραγματοποιούν το 1955 την πρώτη ηχογράφηση δίσκου 78 στροφών με τα τραγούδια «Ο Ζητιάνος» και η «Ρεθυμνιωτοπούλα». Μέσα στα επόμενα χρόνια ακολουθεί μια τεράστια πορεία δισκογραφικών εκδόσεων, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί ως ο περισσότερο ηχογραφημένος λυράρης Κρητικής μουσικής. Δίσκοι και τραγούδια όπως: «Ένα ματσάκι γιασεμιά», «Αργαλειός», «Μυλωνάδες και μαζώχτρες», «Κρητικός γάμος», «Η Μάχη της Κρήτης- Κρητικά νακλιά», «Αναφορά στον Καζαντζάκη», είναι μόνο μερικά δείγματα της δουλειάς του. Η καταξίωση και η φήμη του Μουντάκη εξαπλώθηκε σε όλη την Κρήτη και στους ξενιτεμένους Κρητικούς και Έλληνες της διασποράς τους οποίους είχε επισκεφτεί πολλές φορές. Για πρώτη φορά πήγε στην Αμερική το 1960 και το 1971 στον Καναδά, την Αυστραλία την Νότιο Αφρική και άλλες χώρες με ελληνική ομογένεια.

Από το 1975 τη χρονιά που η υγεία του περνάει μια κρίση, αναγκάζεται να διακόψει την επαγγελματική του δραστηριότητα και παίζει μόνο σε επιλεγμένα γλέντια και εκδηλώσεις. Μέσα σε αυτό το διάστημα θεωρεί ως επιτακτική ανάγκη την παιδεία, δηλαδή τη μάθηση και τη διδασκαλία της κρητικής λύρας στα κρητικόπουλα με την ίδρυση σχολών στις μεγαλύτερες πόλεις της Κρήτης. Επίσης συμπαραστέκεται στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και γίνεται πολύτιμος συνεργάτης στα ερευνητικά προγράμματα εθνομουσικολογίας του Ινστιτούτου.

Η πρώτη σχολή λύρας ιδρύεται στο Ηράκλειο στο «Ωδείο Απόλλων», το 1979, μετά στο Ρέθυμνο (1980), τα Χανιά (1981), στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου (1983) και τέλος ιδρύει το «Ελληνικό Ωδείο» στην Αθήνα το 1985. Ο Κώστας Μουντάκης παλιότερα είχε αρχίσει μαθήματα και στην «Παγκρήτιο Ένωση».

Ο Κώστας Μουντάκης ήταν ένας αληθινός βάρδος, ένας γνήσιος εκφραστής της λεβεντιάς, της ομορφιάς, της λευτεριάς, και της δημοκρατικότητας του Κρητικού και της κρητικής ψυχής.

Ο Κώστας Μουντάκης πέθανε στις 31 Ιανουαρίου 1991 βυθίζοντας στο πένθος ολόκληρη την Κρήτη.

Η δισκογραφία του

1966: Η Κρήτη τραγουδάει
1966: Κρήτη μου Λεβεντομάνα
1967: Κρητικός γάμος
1970: Η μάχη της Κρήτης - Κρητικά νακλιά
1971: Οι μεγάλες επιτυχίες του Κώστα Μουντάκη
1972: Ο Κώστας Μουντάκης στα καινούργια του τραγούδια
1973: Ελληνικά δημοτικά τραγούδια
1974: Ξεφάντωμα
1976: Αναφορά στον Καζαντζάκη
1976: Original cretan mysic (Instrumental)
1977: Ο μεγάλος Κρητικός
1978: Οι μερακλήδες
1981: Ο Πρωτομάστορας
1982: Πρωτομάστορες
1983: Η Κρητική αναγέννηση
1984: Έτσι τραγουδάει η Κρήτη 1
1985: Έτσι τραγουδάει η Κρήτη 2
1988: Στον Ψηλορείτη θ΄ανέβω
1991: Αφιέρωμα στον μεγάλο Κρητικό
1992: Αφιέρωμα στον μεγάλο δάσκαλο'
1994: Για πάντα
1995: Αφιέρωμα
1996: Τα ραδιοφωνικά
1999: Cretan folk song and dances
2002: Σπάνιες ζωντανές ηχογραφίσεις
2006: Ριζίτικα